Συντρόφισσες και σύντροφοι,
Παρά τις εντάσεις, τις δραματοποιήσεις και τις απολυτοποιήσεις απόψεων που εκφράστηκαν από αυτό το βήμα, έγινε μια ουσιαστική συζήτηση και κατατέθηκαν απόψεις με αίσθημα ευθύνης από όλους για το πώς θα καταφέρουμε να ανταποκριθούμε στις δύσκολες στιγμές που περνάει και το κόμμα και η ελληνική κοινωνία. Έτσι ώστε να αρθούμε στο ύψος των περιστάσεων και των απαιτήσεων που έχει η ελληνική κοινωνία από μια αριστερά που θα ανοίγει δρόμους και θα δίνει ελπίδα στον κόσμο.
Προσωπικά θα ήμουν πιο ευτυχής αν άκουγα περισσότερους να κάνουν αυτοκριτική και λιγότερους να δηλώνουν υπερήφανοι για την πορεία τους, την διαδρομή τους και την καταγωγή τους. Επίσης, θα ήμουν πιο ευτυχής αν για πολλοστή φορά δεν δίναμε την εικόνα στην κοινωνία ότι ακόμα και για μια διαδικασία που προβλέπει το καταστατικό του κόμματος, μια διαδικασία που σε τελική ανάλυση δεν μπορεί να είναι αυτή που θα μας διχάσει. Ακόμα και για την διαδικασία αυτή εξαντλούμε μια διήμερη συζήτηση σε επίπεδο ΚΠΕ, σπαταλάμε χρόνο, διάθεση, δυνάμεις και διαμορφώνουμε μπλόκα αντιπαραθέσεων.
Πέρα από την εικόνα που δίνουμε προς τα έξω, πρέπει να δούμε και κάποια πράγματα επί της ουσίας. Θα ήθελα να απαντήσω επί της ουσίας σε ορισμένα ζητήματα που τέθηκαν, προσπαθώντας να αποδραματοποιήσω τη συζήτηση γιατί εγώ ήμουν αυτός που είπε πρώτος ότι δεν είναι μαγική λύση μια συνεδριακή διαδικασία. Λύση είναι να προχωρήσουμε όλοι μαζί, συμβάλλοντας ώστε να πετύχει η διαδικασία στον κοινό μας στόχο.
Θα ήθελα να αναφερθώ σε πέντε μύθους που πλανώνται σ’ αυτήν την αίθουσα αλλά και που απασχολούν τον κόσμο της αριστεράς και τα μέλη του κόμματος.
Πρώτος μύθος που τέθηκε μετά την αποχώρησή μου από το βήμα χθες το πρωί ότι δεν υπάρχει ατζέντα για ένα Έκτακτο Συνέδριο του κόμματος. Άκουσα με μεγάλη προσοχή όλες τις ομιλίες, ιδιαίτερα εκείνες τις ομιλίες που ήταν επικριτικές απέναντι σε λάθη και παραλείψεις που έχουν γίνει από την ηγεσία του κόμματος και εξέφρασαν δικαιολογημένους ή μη φόβους και ανησυχίες για το Έκτακτο Συνέδριο. Ιδίως εκείνες οι ομιλίες που προσπάθησαν να διευκρινίσουν τους φόβους και τις ανησυχίες, ήταν αυτές που στην επιχειρηματολογία τους μας οδηγούν στο συμπέρασμα ότι δεν υπάρχει άλλος δρόμος από το να ζητήσουμε συλλογικά τις διαφορετικές απόψεις ή προσεγγίσεις σε σημαντικά πολιτικά ζητήματα και να επιβεβαιώσουμε ή να επανακαθορίσουμε, εάν αυτό χρειαστεί, την πολιτική μας κατεύθυνση. Και επιτρέψτε μου να σταθώ ιδιαίτερα στην ομιλία του συντρόφου, Φώτη Κουβέλη που έκανε μια εξαιρετική πολιτική ομιλία και που μπορεί σε ορισμένα σημεία να έχω διαφορετικές εκτιμήσεις, όμως έθεσε τα πολιτικά ζητήματα ανοιχτά. Και το ερώτημα είναι εάν μπορούμε να προχωρήσουμε με διαρκώς όλα αυτά τα σημαντικά πολιτικά ζητήματα ανοιχτά. Μπορούμε να τα κρύβουμε; Ή μήπως θα πρέπει να ψάξουμε να βρούμε αν υπάρχει δυνατότητα να διανύσουμε μια μέση απόσταση ή αν δεν υπάρχει τουλάχιστον να ξέρουμε ποια είναι η συλλογική μας γραμμή πάνω σ’ αυτά τα ανοιχτά ζητήματα.
Σήμερα άκουσα τον σύντροφο, Δημ. Παπαδημούλη που πήρε μια καθαρή θέση, είχε μια καθαρή στάση. Διαφωνώ με πολλά από τα σημεία – όχι της ατζέντας που έθεσε- αλλά με την προσέγγισή τους. Αυτό είναι απολύτως θεμιτό. Δεν μπορούμε να συμφωνούμε όλοι σε όλα. Όμως αυτή είναι μια ατζέντα που πρέπει να ζητηθεί ανοιχτά. Και θα περίμενε κανείς, ιδίως από τους συντρόφους μέλη της Ανανεωτικής Πτέρυγας, που με έναν ιδιαίτερα δραματικό τόνο και στην προηγούμενη συνεδρίαση της Πολιτικής Γραμματείας εξέφρασαν την πλήρη αντίθεσή τους στην συνεδριακή διαδικασία εκφράζοντας ανησυχίες, να είναι αυτοί οι πρώτοι που θα ζητήσουν μια διαδικασία όχι ξεκαθαρίσματος λογαριασμών αλλά ουσιαστικής συζήτησης πάνω στις πολιτικές θέσεις και απόψεις.
Συντρόφισσες και σύντροφοι,
Δεν υπάρχει αμφιβολία - και πρέπει να μην λειτουργούμε πολλές φορές σα να μην γνωρίζουμε τα όσα το καταστατικό μας προβλέπει - ότι όταν υπάρχει ένα αίτημα που έρχεται από πολλές πλευρές και ξεπερνά τις προβλεπόμενες από το καταστατικό πλειοψηφίες και ζητάει μια ανοιχτή συντεταγμένη, δημοκρατική και συλλογική συζήτηση στη βάση, τότε δεν έχουμε το δικαίωμα εμείς να αρνηθούμε αυτή την διαδικασία. Είμαστε υποχρεωμένοι να κάνουμε ότι μπορούμε ώστε οι φόβοι που αναπτύσσονται, δικαιολογημένοι ή μη, να ξεπεραστούν.
Υπήρξε το ερώτημα μόλις κατέβηκα από το βήμα, τι είδους Συνέδριο; Μα το καταστατικό προβλέπει τι είδους Συνέδριο είναι ένα Έκτακτο Συνέδριο. Είναι ένα Συνέδριο όπου συζητά το κόμμα για την πολιτική απόφαση. Συζητά το κόμμα για την εξειδίκευση της πολιτικής του γραμμής στη συγκυρία. Σε μια δύσκολη συγκυρία που έχουμε ένα νέο τοπίο στην Ελλάδα και στην Ευρώπη. Έχουμε ανάγκη σήμερα από το να επαναλάβουμε προγραμματικές θέσεις και να τις εξειδικεύσουμε στη συγκυρία διότι είμαστε πλούσιοι σε τέτοιες θέσεις. Είναι ένα Συνέδριο που βεβαίως και συζητά τις όποιες αλλαγές ή μη στον τρόπο λειτουργίας. Προσωπική μου άποψη είναι ότι δεν υπάρχει θέμα καταστατικών αλλαγών αλλά όποιος το θέσει είμαστε υποχρεωμένοι να το συζητήσουμε. Είναι Συνέδριο το οποίο εκλέγει ηγεσία και την εμπιστεύεται.
Δεν έχουμε ανάγκη να κάνουμε μια αποτίμηση της δύσκολης περιόδου που περάσαμε; Των δυο αυτών χρόνων που ήταν τόσο πλούσια σε γεγονότα και εξελίξεις που είναι σα να πέρασε μια ολόκληρη πενταετία; Δεν έχουμε ανάγκη να εξηγήσουμε, να δώσουμε μια συλλογική απάντηση για το πώς προήλθε αυτή η δημοσκοπική έκρηξη; Τι κάναμε λάθος; Πως την διαχειριστήκαμε; Τι σήμαινε για εμάς ο Δεκέμβρης; Τι συμπεράσματα βγάλαμε από τις ευρωεκλογές και την ενδιάμεση πορεία ως τις εθνικές εκλογές; Δεν είναι αναγκαίο να επαναβεβαιώσουμε, ενδεχομένως και να επαναπροσδιορίσουμε, την πολιτική μας κατεύθυνση. Να την εξειδικεύσουμε στη νέα συγκυρία όπως αυτή εκφράζεται με μια νέα κυβέρνηση μέσα στη δίνη μιας πρωτοφανούς οικονομικής κρίσης, με τα υπόλοιπα κόμματα να συνεχίζουν στην ίδια λογική - το ΚΚΕ με μια γραμμή στην οποία μπορούμε να ασκήσουμε κριτική, οι Οικολόγοι Πράσινοι που είναι μια νέα παρουσία στην πολιτική σκηνή αφού δεν είχαν 2,5% πριν από δυο χρόνια– και βεβαίως να φέρουμε στην επιφάνεια το πρόγραμμά μας, την εναλλακτική πρότασή μας για την έξοδο από την κρίση. Και να συμφωνήσουμε, γιατί πιστεύω ότι το έχουμε ανάγκη, σ’ ένα κοινό πλαίσιο κανόνων λειτουργίας του κόμματος. Στην διαχείριση της διαφωνίας, στον τρόπο λειτουργίας των τάσεων, στις σχέσεις με τα ΜΜΕ και βεβαίως να ανανεώσουμε την στρατηγική μας για την ενιαία δράση της Αριστεράς. Να την εξειδικεύσουμε στη σημερινή συγκυρία. Να εξειδικεύσουμε και να ανανεώσουμε το συμβόλαιο του ΣΥΡΙΖΑ, λειτουργώντας ως δύναμη επανεκκίνησης και δημοκρατικής εμβάθυνσης της πολιτικής συμμαχίας. Να μιλήσουμε με ειλικρίνεια, να θέσουμε τα βασικά ερωτήματα για την ανασύνθεση της Αριστεράς από σήμερα προς το μέλλον. Έχουμε ανάγκη από μια τέτοια διαδικασία. Ταυτόχρονα, όμως, έχουμε ανάγκη και από μια εξωστρεφή παρουσία διότι οι εξελίξεις τρέχουν και ζητάνε από εμάς παρεμβάσεις στο κοινωνικό πεδίο.
Να περάσω όμως και σ’ ένα δεύτερο μύθο που ακούστηκε από αυτό το βήμα. Δεν αμφισβητείται η γραμμή, η ηγεσία και ο πρόεδρος άρα ποιος ο λόγος να πάμε σε μια έκτακτη συνεδριακή διαδικασία. Θέλω να σας πω με απόλυτη ειλικρίνεια ότι να αμφισβητείται ο πρόεδρος δεν είναι κακό πράγμα. Ποτέ δεν θεώρησα κακό πράγμα το να αμφισβητείται ο πρόεδρος και η ηγεσία. Θεωρώ χειρότερο, αυτό που έγινε και πολλές φορές, να ομνύουμε στο πρόσωπο του προέδρου αρκεί όμως ο πρόεδρος να μην έχει το θάρρος και την τόλμη να διατυπώνει την άποψή του στα όργανα. Και βεβαίως, κάθε φορά που το κάνει αυτό να μην εκβιάζει - γιατί έχουμε μάθει από προέδρους που εκβίαζαν- αλλά να είναι ανοιχτός και νομοταγής στις συλλογικές αποφάσεις. Στο μυαλό μου έχω ένα άλλο μοντέλο συλλογικής λειτουργίας του κόμματος. Προσπάθησα αυτό το μοντέλο, το συλλογικό και όχι προεδροκεντρικό, να το κάνω πράξη σ’ όλες τις κρίσιμες στιγμές. Και είναι οξύμωρο από αυτό το βήμα να ακούω συντρόφους να με εγκαλούν ότι θέλω να δημιουργήσω προεδρική τάση. Δεν έχω ανάγκη από προεδρική τάση. Δεν την είχα ανάγκη την προεδρική τάση ποτέ ακόμα και στις πιο δύσκολες στιγμές. Άλλα πράγματα έχουμε ανάγκη από ένα κόμμα που λειτουργεί συλλογικά σ’ ένα πλαίσιο εμπιστοσύνης και αλληλεγγύης. Ενδεχομένως να είχα ανάγκη, όχι από μια προεδρική τάση αλλά από μια έμπρακτη ένδειξη αλληλεγγύης, όταν αμφισβητήθηκα και εγώ αλλά και το συλλογικό μας εγχείρημα σε πρακτικό επίπεδο, δέκα μέρες πριν την έναρξη της προεκλογικής περιόδου και από τους ιδιοκτήτες αυτού του κόμματος, τα ιστορικά στελέχη αλλά και από όλους όσους υποκριτικά βγήκαν να υποστηρίξουν. Διότι δεν είναι λογικό να ακούγονται τέτοιες κουβέντες από συντρόφους που δέκα μέρες μετά την έναρξη της προεκλογικής περιόδου διακήρυτταν την άποψη ότι πρέπει να υπάρξει νέος φορέας και να μην πάμε μαζί στις εκλογές. Και σήμερα, σαν μα μην έχει συμβεί τίποτα, θεωρούν ότι δεν υπάρχει λόγος να συζητήσουμε στη βάση για όλα και να θέσουν με παρρησία αυτή την άποψη αν την έχουν. Είναι δύσκολο να θέλεις να αλλάξεις την κοινωνία, αν δεν είσαι έτοιμος να αλλάξεις εσύ. Και δεν αναφέρομαι σε πρόσωπα αλλά σε νοοτροπία, σε κουλτούρα, σε αντίληψη, σε τρόπο λειτουργίας.
Τρίτος μύθος. Ακούστηκε και εδώ και γράφτηκαν και πολλά. Η πάλη των γενεών. Και αναρωτιέμαι ποια πάλη των γενεών; Και ποιος μας αναγκάζει να απολογούμαστε διαρκώς για ευφάνταστες τοποθετήσεις στα ΜΜΕ; Υπήρξε καμία πάλη γενεών τα τελευταία δυο χρόνια στο κόμμα μας την οποία δεν αντιλήφθηκα; Υπήρξε καμιά έφοδος στα ανάκτορα από νέους συντρόφους που θέλησαν να αντικαταστήσουν τους παλιούς; Ποιοί είναι αυτοί; Υποδειγματική ήταν η στάση όλων των συντρόφων που ανέλαβαν θέσεις ευθύνης σε μια κρίσιμη συγκυρία. Και δεν τις ανέλαβαν επειδή μόνοι τους θέλησαν να διεκδικήσουν θέσεις και καρέκλες αλλά γιατί υπήρξε μια ανάγκη των καιρών. Μας βοήθησε αυτή η επιλογή; Εγώ θεωρώ ότι μας βοήθησε και δεν πρέπει να την εγκαταλείψουμε. Μας βοήθησε το γεγονός ότι έγινε μια προσπάθεια σε πολιτικό επίπεδο να ταυτιστούμε με τις αγωνίες της νέας γενιάς. Ήταν σημαντικό στοιχείο της δημοσκοπικής μας έκρηξης εκείνη την περίοδο και όχι μονάχα ότι στο 5ο Συνέδριο διατυπώσαμε την σωστή γραμμή ενώ στο 4ο δεν την είχαμε. Θα συνεχίσουμε σ’ αυτή την βασική πολιτική επιλογή της στοχευμένης ανανέωσης, της φυσιογνωμίας του κόμματος; Εάν μπούμε σε μια λογική ανασφαλειών, τότε θα πάμε σε μια σύγκρουση όλων εναντίον όλων χωρίς πολιτικό περιεχόμενο. Όμως κανείς δεν εισηγείται κάτι τέτοιο.
Τέταρτος μύθος. Η πάλη των τάσεων. Άκουσα κριτική για το ότι αμφισβήτησα -όπως όλοι οι άλλοι πρόεδροι στο κόμμα- την αναγκαιότητα ύπαρξης τάσεων. Βρείτε μια ομιλία μου ή μια γραπτή αναφορά που αμφισβήτησα το καταστατικό αυτό δικαίωμα και ζήτησα να γυρίσουμε στην προ του 1990 εποχή. Αυτό που υπερασπίστηκα ήταν η δημοκρατική λειτουργία των ρευμάτων ιδεών ως προϋπόθεση για την δημοκρατική λειτουργία ενός πολυτασικού κόμματος. Όπως, κατά αντιστοιχία, για το βάθεμα της δημοκρατικής λειτουργίας του πολιτικού μας συστήματος είναι προϋπόθεση η δημοκρατική λειτουργία των κομμάτων, έτσι και σ’ ένα πολυτασικό κόμμα προϋπόθεση για τη δημοκρατική λειτουργία του είναι η δημοκρατική λειτουργία των τάσεων. Αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να καταργηθούν οι τάσεις. Σημαίνει ότι πρέπει να δούμε πως θα βαθύνει η ιδεολογική και πολιτική συζήτηση στο κόμμα αλλά και η όσμωση των ιδεών. Υπερασπίστηκα την ανάγκη να μην λειτουργούμε ως ομοσπονδία κομμάτων ή παρατάξεων μέσα στο κόμμα, την ανάγκη να συνθέτουμε. Με ανησυχεί το γεγονός ότι διαμορφώνεται μια εικόνα της βάσης, των τάσεων και του προέδρου. Διότι σε όσες περιφερειακές συσκέψεις συμμετείχα είδα έναν πλούσιο προβληματισμό συντρόφων οι οποίο δεν αποποιήθηκαν την ιδιότητα της συμμετοχής τους σε τάσεις. Αυτό που ισχυρίζομαι είναι ότι οι τάσεις ως ιδεολογικά ρεύματα δεν είναι το άθροισμα των ηγετικών στελεχών αλλά είναι όλος ο κόσμος που τις ακολουθεί και όλο το πλέγμα των ιδεών που εμπεριέχονται σε αυτές. Και βεβαίως υπερασπίστηκα ότι πέρα από τις τάσεις υπάρχουν και τα συλλογικά όργανα που πρέπει να έχουν τον τελευταίο λόγο.
Πέμπτος μύθος και τελευταίος. Είμαστε ένα κόμμα πολιτικής ενότητας που συγκροτήθηκε από το αντάμωμα των δυο βασικών ρευμάτων που συγκρότησαν τον Ενιαίο Συνασπισμό και μετά τον Συνασπισμό. Δηλαδή από τους ανανεωτικούς του ΚΚΕ και την ελληνική αριστερά. Με όλο τον σεβασμό στην πορεία, στην συμβολή, στη συμμετοχή αυτών των ρευμάτων και στο πρώτο συμβόλαιο του Συνασπισμού στις αρχές της δεκαετίας του ‘90, ότι έχει κυλήσει νερό στο αυλάκι από τότε. Ότι έχουμε με τις δράσεις μας, τις κοινωνικές παρεμβάσεις, με το γεγονός ότι σήμερα έχουμε ένα πρόεδρο που όταν φτιάχτηκε το κοινό πόρισμα ήταν δεκατεσσάρων ετών και πολλούς άλλους συντρόφους και συντρόφισσες που έχουν ενταχθεί με συνασπισμική ταυτότητα σ’ αυτό το κόμμα και κυρίως έχουμε προγραμματικές αναλύσεις, δύο διαδοχικών προγραμματικών συνεδρίων, που δίνουν προγραμματική ταυτότητα, θεωρητικές επεξεργασίες, ιδεολογικό πλαίσιο. Δεν είμαστε το κόμμα της πολιτικής ενότητας του 1990 και δεν συμφωνώ ότι εγκαταλείψαμε τον ταξικό προσανατολισμό και τις ιδεολογικές μας αναφορές. Το αντίθετο θα έλεγα. Συγκρίνετε τα κείμενα των συνιδρυτών αυτού του χώρου την δεκαετία του ‘90 σε σχέση με τις ιδεολογικές και ταξικές τους αναφορές και τα κείμενα που βγάλαμε πριν από ένα χρόνο στο προγραμματικό μας συνέδριο. Έχουμε κάνει βήματα, έχουμε ένα πρόγραμμα που προσπαθεί να περιγράψει σε συνθήκες κρίσης μια εναλλακτική πρόταση της Αριστεράς με αναφορές και στο ιδεολογικό και στο πολιτικό πεδίο, όχι με απολυτότητες. Την απόλυτη αλήθεια δεν την κατέχουμε εμείς. Δεν είμαστε οπαδοί της απόλυτης αλήθειας αλλά έχουμε επεξεργασίες και είναι ανάγκη να τις εμπλουτίσουμε. Και όποιος επιθυμεί να συμβάλλει σ’ ένα τέτοιο διάλογο είναι απολύτως θεμιτό και δεν ακούγεται ως απειλή. Ευπρόσδεκτες είναι όλες οι συμβολές.
Το επόμενο διάστημα πρέπει να προσπαθήσουμε να υπερβούμε τις δυσκολίες και τις ανησυχίες και αυτό είναι η υποχρέωση και το καθήκον όλων μας. Να συμβάλουμε αποφασιστικά ώστε το Συνέδριο μας να μην είναι ένα Συνέδριο που θα ανακυκλώσει αντιπαραθέσει δίχως ουσία, να μην είναι ένα Συνέδριο που θα δημιουργήσει αντανακλαστικά απογοήτευσης και αποστράτευσης αλλά ένα Συνέδριο που θα θέσει σε δημιουργική κίνηση το κόμμα. Αυτή τη ώρα υπάρχει μια εκρηκτική δυναμική στη βάση του κόμματος. Αν αφήσουμε τα πράγματα ως έχουν αυτή η ενέργεια είναι δυνατόν να μετατραπεί σε μια έκρηξη που θα θρυμματίσει τα πάντα. Η ηγετική ευθύνη μας είναι να μετατρέψουμε αυτή την δυναμική, την ενέργεια σε προωθητική δύναμη για πάμε προς τα εμπρός. Για να βρεθούμε πλάι στις διεκδικήσεις και τους αγώνες που θα αναπτυχθούν το επόμενο διάστημα. Για να δώσουμε στίγμα και πολιτική κατεύθυνση προγραμματικού χαρακτήρα σ’ αυτούς τους αγώνες. Άρα δεν ζητάμε σήμερα ένα Συνέδριο εσωστρέφειας και ανακύκλωσης άγονων αντιπαραθέσεων αλλά ένα Συνέδριο ζωντανής παρέμβασης στα κοινωνικά δρώμενα, με εκδηλώσεις, με ανάδειξη της δικής μας εναλλακτικής πρότασης. Ένα Συνέδριο που θα θέσει σε κίνηση τον κομματικό ιστό. Διότι δεν αμφισβητείται η γραμμή, η ηγεσία, ο πρόεδρος. Αυτό που αμφισβητείται είναι αν περιμένουμε απαθείς να διαρραγεί η ίδια η συνοχή και η προοπτική του κόμματος.
Θα πρέπει να λειτουργήσουμε με όσα ορίζει το καταστατικό μας. Θεμιτές οι διαφωνίες, οι ενστάσεις αλλά οι δραματοποιήσεις δεν βοηθάνε. Μπορούμε μέσα στο Φλεβάρη να συγκληθεί εκ νέου η ΚΠΕ για να εγκρίνει τις θέσεις. Προτείνω η Επιτροπή Θέσεων να αποτελείται από την Γραμματεία της Επιτροπής Προγράμματος με την συμβολή συντρόφων. Ο Γ. Δραγασάκης αναλαμβάνει την ευθύνη να είναι επικεφαλής αυτής της ομάδας. Το επόμενο διάστημα θα πρέπει να συμβάλουμε όλοι σε μια διαδικασία ανάκαμψης και επανεκκίνησης του κόμματος ώστε να βρεθούμε μπροστά στις μεγάλες προκλήσεις της συγκυρίας και όχι πίσω από αυτές. Να δώσουμε μια νέα ανάσα και προοπτική και να επιβεβαιώσουμε ότι το κόμμα μας, που είκοσι χρόνια τώρα απρόσκοπτα παράγει πολιτική, θα συνεχίσει να παράγει πολιτική και θα είναι ένα εγχείρημα μακράς πνοής που θα δώσει ώθηση στις συμμαχίες του και θα συμβάλλει αποτελεσματικά ώστε να δημιουργηθεί ένα κοινωνικό μέτωπο αντίστασης και διεκδίκησης μιας ασπίδας προστασίας και αλληλεγγύης για την κοινωνία που σήμερα βάλλεται από τις νεοφιλελεύθερες πολιτικές και από την κρίση.
