Το πρόγραμμα του ΣΥΝ

Του Γιώργου ΣΤΑΘΑΚΗ

Η ανάγνωση του πολυσέλιδου κειμένου της προγραμματικής πρότασης του ΣΥΝ αξίζει τον κόπο. Μπορεί να είναι φλύαρο σε ορισμένα σημεία, πολύ σφιχτό σε άλλα, να προσπερνάει κάποια θέματα που είναι αμφιλεγόμενα, μπορεί να μην είναι αρκούντως τεχνοκρατικό, πολλά “μπορεί”, αλλά είναι ένα κείμενο που είναι “χαρά θεού” να διαβάζεται από έναν αριστερό, που βίωσε τα “πέτρινα χρόνια” της δεκαετίας του ʼ90, τις ατέλειωτες υπαρξιακές αγωνίες μιας αριστεράς που φάνηκε προς στιγμήν να μπαίνει στο περιθώριο.
Αυτό που συγκροτεί τις καταστατικές αρχές της νέας αριστεράς μας, όχι εδώ στην Ελλάδα, αλλά διεθνώς, αυτές οι αρχές που απέπνεαν τα “θεωρητικά εργαστήρια” του Πόρτο Αλέγκρε, αυτή η νέα στρατηγική που με τόση μαεστρία σχημάτισε η αριστερά, πρώτα απʼ όλα στη Λατινική Αμερική, αυτές οι ιδέες διαπερνούν το πρόγραμμα που προτείνεται. Ένα μεγάλο εύγε πρέπει να απευθυνθεί στους συντάκτες του.
Ας μην ξεχνάμε ότι αυτή η αριστερά αποτέλεσε τον πιο αξιόμαχο κριτικό του νεοφιλελευθερισμού, ότι αυτή η κριτική σκέψη δεν αναπτύχθηκε από τη σκοπιά μιας εσχατολογικής σκέψης περί ενός κρατικού σοσιαλισμού, περί της εθνικής αναδίπλωσης σε μια “σοσιαλιστική νησίδα”, αλλά επανέφερε τις καλύτερες παραδόσεις της αριστεράς, ως κριτικής, ριζοσπαστικής δύναμης εντός του ανεπτυγμένου καπιταλισμού.
Αυτή η αριστερά αναβίωσε και συνέθεσε τις καλύτερες παραδόσεις της κοινωνικής οικονομίας, της οικονομικής δημοκρατίας, της συνεταιριστικής οικονομίας, της αυτοδιαχείρισης, της αποκεντρωμένης ανάπτυξης, της δημοκρατικής δομής του κράτους, της σχέσης του καθολικού με το μερικό, του εθνικού με το διεθνές.
Αυτές οι αξίες διαπερνούν το οικονομικό πρόγραμμα του ΣΥΝ. Τρεις είναι οι πυλώνες του:
Α. Ανάπτυξη ενός “τρίτου τομέα” με νέες μορφές ιδιοκτησίας, συνεταιριστικής κάθε είδους και μορφής, αυτοδιαχειριζόμενης, δημοτικής, τοπικής, παρόντος σε μία πληθώρα οικονομικών κλάδων και δραστηριοτήτων, από την αγροτική οικονομία μέχρι τις τράπεζες, τον τουρισμό, τις μεταφορές και την ενέργεια, συμβατού με μια κοινωνία προσανατολισμένη στις κοινωνικές ανάγκες και την αειφόρο ανάπτυξη.
Β. Μεταρρύθμιση του δημόσιου τομέα με έμφαση στην αποκέντρωση, τη διαφάνεια, τη δημοκρατική συμμετοχή και τον αυξημένο λόγο των τελικών χρηστών των δημόσιων αγαθών και υπηρεσιών. Διάλυση των μηχανισμών που οδηγούν στην κατασπατάληση των πόρων.
Γ. Ρύθμιση του ιδιωτικού τομέα από το κράτος με έμφαση στην τήρηση κοινωνικών (εργασιακών, μισθολογικών συνθηκών) και περιβαλλοντικών συνθηκών και κανόνων.
Αιχμή του προγράμματος είναι φυσικά η διεύρυνση των συλλογικών αγαθών. Μόνο που το αίτημα αυτό φαντάζει ημιτελές, εάν δεν συνοδεύεται από προτάσεις για τον τρόπο παραγωγής αυτών των αγαθών. Η απάντηση σε μια ιδιωτική ΔΕΗ δεν είναι η κρατική ΔΕΗ. Και οι δύο είναι μάλλον αποδεδειγμένα απόλυτοι καταστροφείς του περιβάλλοντος.
Εμείς θέλουμε αλλαγές στον τρόπο παραγωγής (και κατανάλωσης) της ενέργειας, θέλουμε αποκεντρωμένες δομές, τοπικές εταιρείες δημόσιου συμφέροντος, θέλουμε όλο το πλέγμα της πράσινης οικονομίας να δομηθεί γύρω από τις ανάγκες και όχι το κέρδος.
Το πρόγραμμα φαίνεται να τηρεί τον στοιχειώδη σεβασμό στις ιστορικές δομές της ελληνικής οικονομίας. Αλλά εκτιμά, και σωστά, ότι η σημερινή κρίση ανοίγει δρόμους για ιστορικές τομές και ρήξεις στις κληροδοτημένες δομές.
Η αριστερά ήταν εδώ και δύο αιώνες απόλυτα ταυτισμένη με την ιδέα του σοσιαλισμού, κάποιας μορφής και είδους, όσο ασαφής και να ήταν αυτή. Αυτό δεν απέτρεψε το εργατικό κίνημα να δώσει αγώνες και να έχει δραστικές κατακτήσεις. Σε αυτές, εξάλλου, επιτέθηκε με μανία ο νεοφιλελευθερισμός.
Η επανασύνδεση με την ιδέα του “σοσιαλισμού με ελευθερία και δημοκρατία” ως στρατηγικό στόχο του κόμματός μας, δεν διολισθαίνει στη συνήθη μαγειρική του μέλλοντος, αλλά τοποθετείται στην ίδια τη μαγειρική του παρόντος και των ριζοσπαστικών ρήξεων, αλλαγών, μεταρρυθμίσεων.
Ο σοσιαλισμός γεννιέται μέσα στον καπιταλισμό, έλεγε σε όλους τους τόνους ο Μαρξ στον τρίτο τόμο του Κεφαλαίου, πριν οι ρήσεις αυτές χαθούν στον 20ό αιώνα, σʼ έναν “μαρξισμό” μιας προσμέτρησης συσχετισμών και πολιτικών συγκυριών. Μόνο που σήμερα η Αριστερά φαίνεται να ξαναπιάνει το νήμα εκεί, που αυτό χάθηκε? κάπου στην ξεχασμένη δεκαετία του ʼ30.