Augusto Boal: Είμαστε φτιαγμένοι από θέατρο! Η Παγκόσμια Ημέρα Θεάτρου, που καθιερώθηκε το 1962 από το Διεθνές Ινστιτούτο Θεάτρου, γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 27 Μαρτίου από την παγκόσμια θεατρική κοινότητα. Το Εκτελεστικό Συμβούλιο του ΔΙΘ επιλέγει κάθε φορά μια διεθνώς αναγνωρισμένη προσωπικότητα του θεάτρου για να γράψει το μήνυμα που διαβάζεται αυτή τη μέρα σε όλα τα θέατρα, πριν από την παράσταση, σε όλον τον κόσμο. Κατά καιρούς το μήνυμα για τη σημερινή ημέρα έχουν γράψει προσωπικότητες όπως οι Ζαν Κοκτώ, Άρθουρ Μίλλερ, Λώρενς Ολίβιε, Ζαν Λουί Μπαρώ, Πήτερ Μπρουκ, Πάμπλο Νερούδα, Ευγένιος Ιονέσκο, Λουκίνο Βισκόντι, Μάρτιν Έσλιν, Αριάν Μνουσκίν, Ρομπέρ Λεπάζ, ο δικός μας Ιάκωβος Καμπανέλλης κ.ά. Φέτος το έγραψε o Βραζιλιάνος Αουγκούστο Μποάλ, εμπνευστής του «θέατρου των καταπιεσμένων», επιλέγοντας να συνδέσει το θέατρο με την παγκόσμια οικονομική κρίση, θέλοντας να στείλει στο κοινό του θεάτρου σε όλον τον κόσμο το μήνυμα ότι «πρέπει να δημιουργήσουμε έναν άλλο κόσμο επειδή γνωρίζουμε ότι αυτό είναι εφικτό»...
Όλες οι ανθρώπινες κοινωνίες είναι εντυπωσιακές στην καθημερινότητά τους και δημιουργούν παραστάσεις για κάποιες ειδικές περιστάσεις. Είναι εντυπωσιακές στον τρόπο κοινωνικής οργάνωσης και δημιουργούν παραστάσεις σαν κι αυτή που ήρθατε να δείτε.
Ακόμα κι αν το αγνοείτε, οι ανθρώπινες σχέσεις ακολουθούν μια θεατρική δομή: η χρήση του χώρου, η γλώσσα του σώματος, η επιλογή των λέξεων και ο χρωματισμός της φωνής, η σύγκρουση ιδεών και συναισθημάτων, ό,τι παρουσιάζουμε επί σκηνής και ό,τι ζούμε στη ζωή. Είμαστε φτιαγμένοι από θέατρο!
Γάμοι και κηδείες είναι παραστάσεις αλλά και καθημερινές τελετουργίες τόσο οικείες που δεν το καταλαβαίνουμε. Τελετές και τυχαία περιστατικά, όπως ο πρωινός καφές, η καλημέρα που ανταλλάσσουμε, η συνεσταλμένη αγάπη και τα θυελλώδη πάθη, μια συνεδρίαση συγκλήτου ή μια διπλωματική συνάντηση -όλα είναι θέατρο.
Μία από τις κύριες υπηρεσίες της τέχνης μας είναι να ευαισθητοποιήσουμε τους ανθρώπους στις παραστάσεις της καθημερινής ζωής όπου οι ηθοποιοί είναι και θεατές και η σκηνή και οι θέσεις στην πλατεία του θεάτρου συμπίπτουν. Όλοι είμαστε καλλιτέχνες. Κάνοντας θέατρο μαθαίνουμε να βλέπουμε αυτό που είναι προφανές αλλά που συνήθως δεν μπορούμε να δούμε επειδή δεν έχουμε συνηθίσει να το παρατηρούμε. Αυτό που μας είναι οικείο γίνεται αόρατο: κάνοντας θέατρο φωτίζουμε τη σκηνή της καθημερινής ζωής.
«Λίγοι κέρδισαν πολλά και πολλοί έχασαν τα πάντα»
Τον περασμένο Σεπτέμβριο μια θεατρική αποκάλυψη μας εξέπληξε: εμείς, που νομίζαμε ότι ζούμε σ' έναν ασφαλή κόσμο, παρά τους πολέμους, τις γενοκτονίες, τις σφαγές και τα βασανιστήρια βεβαίως, ακόμα κι αν αυτά συμβαίνουν σε κάποιες απομακρυσμένες και άγριες περιοχές, εμείς που ζούσαμε μέσα στην ασφάλεια έχοντας επενδύσει τα χρήματά μας σε κάποια ευυπόληπτη τράπεζα ή στα χέρια κάποιου έντιμου χρηματιστή, πληροφορηθήκαμε ότι αυτά τα χρήματα δεν υπάρχουν, ότι ήταν εικονικά, μια θλιβερή δημιουργία κάποιων οικονομολόγων που δεν ήταν καθόλου εικονικοί, κι επιπλέον ούτε υπεύθυνοι ή αξιόπιστοι. Τα πάντα ήταν απλώς άσχημο θέατρο, μια μυστηριώδης πλοκή, σύμφωνα με την οποία λίγοι κέρδισαν πολλά και πολλοί έχασαν τα πάντα. Κάποιοι πολιτικοί πλούσιων χωρών πραγματοποίησαν μυστικές συναντήσεις στις οποίες βρήκαν κάποιες μαγικές λύσεις. Και εμείς, θύματα των αποφάσεων τους, θεατές στην τελευταία σειρά του εξώστη μείναμε να κοιτάζουμε.
Πριν από είκοσι χρόνια σκηνοθέτησα την Φαίδρα του Ρακίνα στο Ρίο ντε Τζανέιρο. Το σκηνικό ήταν φτωχό: δέρματα αγελάδας στο πάτωμα, μπαμπού γύρω-γύρω. Πριν από κάθε παράσταση έλεγα στους ηθοποιούς μου: «Ο μύθος που δημιουργήσαμε μέρα με τη μέρα τέλειωσε. Όταν θα διασχίσετε εκείνα εκεί τα μπαμπού, κανένας από εσάς δεν θα έχει το δικαίωμα να πει ψέματα. Το θέατρο είναι η κρυμμένη αλήθεια».
Όταν κοιτάζουμε πέρα από τα προσχήματα, βλέπουμε καταπιεστές και καταπιεσμένους, σε όλες τις κοινωνίες, τις εθνότητες, τις κοινωνικές τάξεις και ομάδες: βλέπουμε έναν άδικο και σκληρό κόσμο. Πρέπει να δημιουργήσουμε έναν άλλο κόσμο επειδή γνωρίζουμε ότι αυτό είναι εφικτό. Αλλά εξαρτάται από εμάς να κτίσουμε αυτόν τον άλλο κόσμο με τα χέρια μας, παίζοντας στη σκηνή και στην προσωπική ζωή μας.
Δείτε την παράσταση που πρόκειται να ξεκινήσει και μόλις επιστρέψετε σπίτι σας, μαζί με τους φίλους σας παίξτε τα δικά σας έργα και κοιτάξτε αυτό που δεν μπορούσατε ποτέ να δείτε: αυτό που είναι προφανές. Το θέατρο δεν είναι απλώς ένα συμβάν, είναι τρόπος ζωής!
Είμαστε όλοι ηθοποιοί: το να είσαι πολίτης δεν σημαίνει ότι ζεις σε μια κοινωνία, σημαίνει ότι την αλλάζεις.
(Μετάφραση: Βίκυ Μαντέλη, Νεόφυτος Παναγιώτου)
Ο Augusto Boal, σκηνοθέτης, συγγραφέας και θεωρητικός του θεάτρου, θεμελιωτής της μεθόδου του «θέατρου των καταπιεσμένων» γεννήθηκε το 1931 στο Ρίο Ντε Τζανέιρο. Από το 1956 έως το 1971, στο θέατρο Arena του Σάο Πάολο, δημιούργησε μια αισθητική επανάσταση με την πρακτική του λαϊκού θεάτρου, ως αντίδραση στο ευρωπαϊκό μοντέλο που κυριαρχούσε. Μετά τα πραξικοπήματα του 1964 και του 1968 το θέατρο Arena μετατρέπεται σε θέατρο της αντίστασης. Ο Boal συμμετέχει στην γενιά των Βραζιλιάνων διανοούμενων που υποστηρίζουν την πάλη ενάντια στη δικτατορία και γι’ αυτό το 1971 συλλαμβάνεται, βασανίζεται και αναγκάζεται να αυτοεξοριστεί: μέσα από αυτήν την εμπειρία πηγάζει η θεωρητική σύλληψη του «θεάτρου των καταπιεσμένων». Σκηνοθετεί διάφορα έργα στη Νέα Υόρκη, στην Γαλλία, στην Πορτογαλία και σε πολλά άλλα μέρη. Το 1977 εγκαθίσταται στη Γαλλία και το 1986, μετά την πτώση της δικτατορίας επιστρέφει στη Βραζιλία όπου, μεταξύ άλλων, δημιουργεί πολλούς θιάσους λαϊκού θεάτρου που εφαρμόζουν το «θέατρο των καταπιεσμένων». Σήμερα διευθύνει το Κέντρο «Θεάτρου των καταπιεσμένων» στο Ρίο Ντε Τζανέιρο, ενώ ανάμεσα στις πολλές και σημαντικές διακρίσεις υπήρξε υποψήφιος για το Νόμπελ Ειρήνης 2008.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου